Τελευταία σκηνή σήμερα για τον προϋπολογισμό του κράτους, τουλάχιστον σε επίπεδο συζήτησης στην Βουλή των Αντιπροσώπων, αφού μετά από τη σημερινή συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και την εξέταση αφενός των τροπολογιών του Υπουργείου Οικονομικών και αφετέρου της Έκθεσης της ίδιας της Επιτροπής, απομένει πλέον η τελική του ψήφιση στην Ολομέλεια του Σώματος την ερχόμενη εβδομάδα.
Υπενθυμίζεται πως ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2024, κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων και παραπέμφθηκε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών στις 5 Οκτωβρίου, με την εξέτασή του να αρχίζει στις 23 Οκτωβρίου. Πρόκειται για τον πρώτο προϋπολογισμό που κατατίθεται από την παρούσα κυβέρνηση και ο οποίος αν και είναι πλεονασματικός, κατά €659 εκατ. ή 2,2% του ΑΕΠ, ενώ έχει καταρτιστεί, όπως σημείωσε και ο Υπ. Οικονομικών, σε μια περίοδο πολύ σοβαρής οικονομικής αβεβαιότητας, λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων.
Προϋπολογισμός με.. αστάθμητους παράγοντες
Σύμφωνα με τα όσα κατέθεσε ο Υπουργός Οικονομικών, ο προϋπολογισμός ο οποίος παρουσιάζει αύξηση δαπανών κατά 8% σε σύγκριση με τις αρχικά προϋπολογισθείσες και εγκριθείσες δαπάνες του προϋπολογισμού του 2023, καταρτίστηκε πριν την έναρξη του πολέμου στο Ισραήλ και συναφώς οι επιπτώσεις αυτού δεν έχουν σταθμιστεί.
Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2024, όπως αρχικά κατατέθηκε στη Βουλή, προβλέπει δαπάνες (τακτικές και αναπτυξιακές) για τις οποίες ζητείται έγκριση πληρωμής (μη περιλαμβανομένων των δαπανών που βαρύνουν το Πάγιο Ταμείο), ύψους € 8.699.935.3889 (αρχικός προϋπολογισμός χωρίς τις τροποποιήσεις που κατατέθηκαν στο μεταξύ από το Υπουργείο Οικονομικών).
Πέραν από τις επιπτώσεις του πολέμου στο Ισραήλ, δεν έχουν σταθμιστεί:
- η υπό διαμόρφωση φορολογική μεταρρύθμιση,
- τα πρόσφατα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της ακρίβειας, καθώς και
- η επικείμενη ανάληψη της προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2026.
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί πως ο προϋπολογισμός πραγματοποιήθηκε λαμβάνοντας υπόψη, ως βασικές προτεραιότητες:
- τη δημιουργία πλεονασματικού δημοσιονομικού ισοζυγίου,
- τη συγκράτηση της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα,
- τη μείωση του δημόσιου χρέους μεσοπρόθεσμα,
- την υλοποίηση σημαντικών έργων υποδομής με προστιθέμενη αξία και
- ιδιαίτερα την προώθηση συγχρηματοδοτούμενων έργων και έργων του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), καθώς και
- την προώθηση της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού.
Τα έσοδα και οι δαπάνες
Σε ό,τι αφορά πάντως τα έσοδα, αυτά προϋπολογίζονται στα € 11.284.384.493 (περιλαμβανομένων και των χρηματοοικονομικών ροών) έναντι €9.766.857.012 (αρχικά πρϋπολογισθέντα, με τις σημαντικότερες κατηγορίες για το 2024 να αφορούν σε άμεσους φόρους, οι οποίοι έχουν προϋπολογισθεί στα €3.656.4 εκατ. και παρουσιάζονται αυξημένοι σε σχέση με το 2023 που ανέρχονταν σε €3.458.2 εκατομμύρια.
Σε έμμεσους φόρους το ποσό αγγίζει τα €4.397.8 εκατ. σε σχέση με €4.093.1 εκατ. το 2023 ενώ, ται μη φορολογικά έσοδα εκτιμάται πως θα φθάσουν το €1.837,7 εκατομμύριο, καταγράφοντας 24.5% αύξηση σε σχέση με το 2023, όταν το ποσό υπολογίστηκε στα €11 1.475,5 εκατομμύρια.
Σε σχέση με τις δαπάνες για το 2024 έχουν μειωθεί συγκριτικά με το 2023 και συνοψίζονται ως εξής:
Οι συνολικές δαπάνες που προβλέπονται στον προϋπολογισμό του 2024 ανέρχονται σε € 13.040.753.138 και περιλαμβάνουν τις δαπάνες του Πάγιου Ταμείου (€4.340.817.750), οι οποίες δεν χρήζουν νομοθετικής έγκρισης.
Θετικές μεν, αβέβαιες δε
Σύμφωνα με το βασικό μακροοικονομικό σενάριο, οι προοπτικές της κυπριακής οικονομίας, μεσοπρόθεσμα, παραμένουν θετικές με σημαντικό, εντούτοις, βαθμό αβεβαιότητας, λόγω των υφιστάμενων συνθηκών και ιδιαίτερα λόγω της κρίσης στο Ισραήλ.
Μετά την βελτίωση που καταγράφηκε το 2022 σε σχέση με το 2021, η οικονομία παρουσίασε επιβράδυνση το 2023, λόγω των σημαντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία και του συνεχιζόμενου πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας, με τον ρυθμό ανάπτυξης να αναμένεται να επιταχυνθεί και πάλι την περίοδο 2024-2026.
Ειδικότερα, όπως ανέφερε ο Υπουργός Οικονομικών, για το έτος 2024, ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να αυξηθεί σε σχέση με τα επίπεδα του 2023. Συγκεκριμένα, για το 2024 προβλέπεται να ανέλθει στο 2,9% του ΑΕΠ, ενώ για τα έτη 2025-2026 να κυμανθεί στο 3,1% και 3,2%, αντίστοιχα.
Για το 2023, αυτός προβλέπεται να κυμανθεί στο 2,4% του ΑΕΠ, σε πραγματικούς όρους, σε σύγκριση με 5,6% για το 2022. Παρά την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας για το 2023, αυτός διατηρείται σημαντικά πιο πάνω από τον μέσο όρο του ρυθμού ανάπτυξης στην ευρωζώνη, ο οποίος ανέρχεται στο 0,8%.
Στη βάσανο του πληθωρισμού
Παράλληλα, ο ρυθμός πληθωρισμού για το 2024 προβλέπεται να ακολουθήσει μία καθοδική πορεία και το ποσοστό ανεργίας, το οποίο βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, αναμένεται να μειωθεί σε σχέση με το 2023.
Πιο συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός για το 2023, αναμένεται να αποκλιμακωθεί και να κυμανθεί στο 3,8%, από 8.4% το 2022, λόγω της σταθεροποίησης στις τιμές των καυσίμων και του ηλεκτρισμού και να κυμανθεί στο 4,1%, ποσοστό συγκριτικά χαμηλότερο από πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κάτω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, ο οποίος ανέρχεται στο 5,6%.
Ωστόσο έχει επηρεαστεί αρνητικά λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων, της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για συνεχή αύξηση των επιτοκίων, καθώς και της συμφωνίας που έχει επιτεύχθει για την καταβολή της Ανώτατης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ). Για το έτος 2024 προβλέπεται, μείωσή του στο 2,5%, ενώ για τα έτη 2025-2026 προβλέπεται περαιτέρω περιορισμός του στο 2%.
.Η Επιτροπή Οικονομικών, διαπιστώνει επίσης, πως το δημόσιο χρέος παρουσιάζει μείωση κατά το τρέχον έτος, κυρίως λόγω της ανάκαμψης της οικονομίας και εν μέρει λόγω της επίδρασης του πληθωρισμού στο ονομαστικό ΑΕΠ, παραμένοντας ωστόσο σε ψηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Ειδικότερα, για το έτος 2023 αναμένεται να σημειώσει περαιτέρω μείωση, φτάνοντας στο 81,8% του ΑΕΠ, από το 88,2% το 2022, ενώ για την τριετία 2024-2026 προβλέπεται να συνεχίσει την πτωτική πορεία, κατερχόμενο στο 74,7%, 69,5% και 63% του ΑΕΠ, αντίστοιχα.
Παράλληλα, το δημοσιονομικό ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης για το 2023, εκτιμάται ότι θα είναι πλεονασματικό, γύρω στο 2,5% του ΑΕΠ και για την τριετία 2024-2026 προβλέπεται να κυμανθεί στο 2,8% του ΑΕΠ για τα έτη 2024 και 2025 και στο 2,6% του ΑΕΠ για το έτος 2026.
Οι 43 τροποποιήσεις των σχεδόν €65 εκατομμυρίων
Ο Υπουργός Οικονομικών κατέθεσε στη Βουλή συνολικά 43 τροποποιήσεις του κρατικού προϋπολογισμού του 2024, αφού μετά την έγκριση του από το Υπουργικό Συμβούλιο και την κατάθεσή του στη Βουλή των Αντιπροσώπων, διαπιστώθηκε η ανάγκη τροποποίησης του νομοσχεδίου προκειμένου να προστεθούν ή/και αφαιρεθούν ή/και μεταφερθούν πιστώσεις στον προϋπολογισμό του 2024 και να ρυθμιστούν ζητήματα προσωπικού, στη βάση μεταγενέστερων αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου, καθώς και να διορθωθούν ορισμένα λάθη και παραλείψεις.
Οι συνολικές αυξήσεις στις δαπάνες από την έγκριση των προτεινόμενων τροποποιήσεων ανέρχονται στα €64.078.364 για το 2024, €29.446.619 για το 2025, ενώ για το 2026 υπάρχει μείωση κατά €1.642.381.
Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζουν οι τροποποιήσεις που αφορούν τη δημιουργία 680 συνολικά νέων/πρόσθετων θέσεων εργασίας, εκ των οποίων οι 604 αφορούν θέσεις εκπαιδευτικών στο Υπουργείο Παιδείας, την ώρα που 27 συνολικά θέσεις οδεύουν προς κατάργηση, ενώ ακόμη μία θέση πρόκειται να καταργηθεί μετά την κένωσή της.
Για τις θέσεις των εκπαιδευτικών, το Υπ. Οικονομικών υπεραμύνθηκε των επικρίσεων περί αύξησης του δημοσίου μισθολογίου, λέγοντας πως η πρόσθετη ετήσια δαπάνη είναι μικρή, δεδομένου ότι με την πλήρωση των θέσεων θα μειωθεί αντίστοιχα ο αριθμός έκτακτου προσωπικού προσωπικού που υπηρετεί έναντι πρόσθετων αναγκών και η ορορφή της συνολικής απασχόλησης εκπαιδευτικού προσωπικού δεν θα διαφοροποιηθεί.
Επιπρόσθετα, στις τροποποιήσεις, περιλαμβάνεται πρόσθετη πίστωση ύψους 10 εκατομμυρίων, τα οποία θα χορηγηθούν στη ΔΕΦΑ για σκοπούς χρηματοδότησης της κατασκευής του δικτύου φυσικού αερίου στην περιοχή του τερματικού του Βασιλικού.
Εξέχουσα θέση στις πρόσθετες πιστώσιες που ζητήθηκαν από πλευράς Υπ. Οικονομικών κατέχουν τα κυβερνητικά σχέδια επιδοτήσεων.
Συγκεκριμένα, €30 επιπλέον εκατομμύρια προστίθενται για σκοπούς της υλοποίησης του Σχεδίου “Κλιμακωτή Επιδότηση του Κόστους Ηλεκτρικού Ρεύματος”, για τους τιμολογούμενους μήνες Νοεμβρίου 2023 – Φεβρουαρίου 2024, που καλύπτει οικιακούς, εμπορικούς και βιομηχανικούς καταναλωτές, το οποίο περιλαμβάνεται στα μέτρα στήριξης κατά της ακρίβειας, που είχαν εγκριθεί από το Υπ. Συμβούλιο στις 19 Οκτωβρίου. Παράλληλα, άλλα €20 εκατομμύρια έχουν περιληφθεί κάτω από την ομπρέλα του “Σχεδίου Επιδότησης Επιτοκίου Στεγαστικών Δανείων”, που συνάφθηκαν από 1η Ιανουαρίου του 2022 μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 2023, για αγορά και ανέγερση πρώτης κατοικίας, με μέγιστη επιδότηση τα δύο έτη.
Την ίδια ώρα έχει ζητηθεί η συμπερίληψη ποσού ύψους €3.570.000 για τη μετατροπή του πρώην κτιρίου του ΑΞΙΚ προκειμένου να αξιοποιηθεί για τις ανάγκες της ανάληψης της Προεδρίας της ΕΕ από την Κύπρο, το πρώτο εξάμηνο του 2026.
Οι κυριότεροι δυνητικοί κίνδυνοι
Σε σχέση με τα όσα θα μπορούσαν να επηρεάσουν την πορείας της κυπριακής οικονομίας, το Υπουργείο Οικονομικών επικεντρώθηκε στα ακόλουθα:
– Στη συνέχιση ή/και επιβολή νέων κυρώσεων στη Ρωσία και στη Λευκορωσία με άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου. Οι επιπτώσεις αυτές περιλαμβάνουν τη σημαντική αύξηση του πληθωρισμού, ο οποίος διαβρώνει το πραγματικό εισόδημα των πολιτών, με αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και κατ’ επέκταση στα κρατικά έσοδα.
– Στην περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων, που οδηγεί σε επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης και συνακόλουθα στη μείωση των κρατικών εσόδων.
– Στην επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών από το Γενικό Σύστημα Υγείας (ΓεΣΥ), κυρίως μέσω της μεταφοράς υποχρεώσεων του ΓεΣΥ στον κρατικό προϋπολογισμό ή και η μη ανάληψη υποχρεώσεων από τον προϋπολογισμό του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), όπως προβλέπεται στο ΓεΣΥ.
– Στις υποχρεώσεις, οι οποίες δύναται να προκύψουν από δικαστικές υποθέσεις σε βάρος της Δημοκρατίας που εκκρεμούν ενώπιον της δικαιοσύνης και αφορούν υποθέσεις σε σχέση με αποφάσεις της Αρχής Εξυγίανσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς και άλλες περιπτώσεις, όπως η μη υλοποίηση σταθμών επεξεργασίας λυμάτων σε αριθμό κοινοτήτων.
– Στις επιπτώσεις από την αύξηση των μεταναστευτικών ροών.
– Στην επιβάρυνση των δημόσιων δαπανών, λόγω των συνεπειών από την κλιματική αλλαγή, όπως είανι οι φυσικές καταστροφές, καθώς και οι δυνητικές ανάγκες για παραχώρηση αποζημιώσεων στον γεωργικό τομέα.
– Στην ανάγκη για επιπρόσθετα κοινωνικά μέτρα στήριξης του πληθυσμού, λόγω 10 των συνεχιζόμενων πληθωριστικών πιέσεων.
