Αν ο μεγάλος εχθρός της UEFA είναι η ευρωπαϊκή Super League που ήθελαν να προωθήσουν τα πιο μεγάλα κλαμπ του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου, θα πρέπει να ξέρετε ότι το ίδιο το Champions League, στην πρώτη μορφή του πριν από σχεδόν 70 χρόνια, δεν ήταν παρά μια ευρωπαϊκή σούπερ λίγκα, την οποία μάλιστα η ευρωπαϊκή ομοσπονδία στην αρχή δεν ήθελε να διοργανώσει!
Καθώς Μάντσεστερ Σίτι και Ίντερ ετοιμάζονται για τον 68ο τελικό (31ος για τη διοργάνωση με το φόρματ του Champions League) που θα αναδείξει στην Κωνσταντινούπολη τη νέα πρωταθλήτρια Ευρώπης, αν γυρίσουμε το χρόνο πίσω, θα δούμε ότι όλα ξεκίνησαν από το πάθος δυο δημοσιογράφων της Equipe. Πράγματι, η κορυφαία γαλλική αθλητική εφημερίδα πρωταγωνίστησε στη δημιουργία της διοργάνωσης που θα προσέφερε ανεπανάληπτες στιγμές στους Ευρωπαίους ποδοσφαιρόφιλους, με το ποδόσφαιρο να μετατρέπεται σε μπίζνα δισεκατομμυρίων.
Το Κύπελλο Πρωταθλητριών, όπως λέγαμε παλιότερα το Champions League, γεννήθηκε στο μυαλό του Ζακ Φεράν (1920-2019), αρχισυντάκτη της Equipe και διευθυντή του France Football και του Γκαμπριέλ Ανό (1889-1968) μιας εμβληματικής μορφής του γαλλικού ποδοσφαίρου και αργότερα της δημοσιογραφίας (12 φορές διεθνής στα πρώτα χρόνια της εθνικής Γαλλίας, προπονητής, τεχνικός σύμβουλος και τελικά δημοσιογράφος, που εμπνεύστηκε εκτός των άλλων και το βραβείο της Χρυσής Μπάλας για τον κορυφαίο ποδοσφαιριστή της χρονιάς).
Η διοργάνωση του Κυπέλλου Νότιας Αμερικής το 1948, πρόγονος του Copa Libertadores ήταν αυτό που τους άναψε το λαμπάκι, αν και διεθνή τουρνουά στην Ευρώπη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50, υπήρχαν ουκ ολίγα.
Το Challenge Cup ήταν ένα τουρνουά μεταξύ των ομάδων της Αυστροουγγαρίας, το οποίο αργότερα μετατράπηκε σε Mitropa Cup (συμμετείχαν τα κλαμπ της κεντρικής Ευρώπης), ενώ το 1930 με πρωτοβουλία της Σερβέτ, έγινε το πρώτο τουρνούα πρωταθλητών Ευρώπης. Το κατέκτησε η ουγγρική Ουίπεστ. Το 1949 εμφανίστηκε το Latin Club, όπου συμμετείχαν ομάδες της νότιας Ευρώπης και ήταν επίσης ένα τέτοιο τουρνουά.
Ο Φεράν στη διαρκεία του σχεδόν εκατονταετή βίου του είχε την ευκαιρία να διηγηθεί (και να γράψει) τη συναρπαστική ιστορία των πρώτων χρόνων της κορυφαίας διοργάνωσης σε επίπεδο συλλόγων οποιουδήποτε σπορ, σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη.
Κομβικό σημείο ήταν η ίδρυση της UEFA το 1954, με την ευρωπαϊκή ομοσπονδία να έχει βασική προτεραιότητα τη διεξαγωγή του πρωταθλήματος ανάμεσα στις εθνικές ομάδες της Ευρώπης. Ένα δημοσίευμα της Daily Mail στάθηκε η αφορμή για να γίνει, εν τέλει, μια εμπεριστατωμένη πρόταση για ένα αντίστοιχο τουρνουά μεταξύ συλλόγων.
Οι νίκες των Γουλβς κόντρα σε Χόνβεντ με 3-2 και Σπαρτάκ Μόσχας με 4-0, σε φιλικά παιχνίδια επί αγγλικού εδάφους, είχαν ενθουσιάσει την αγγλική εφημερίδα, που μετά τη δεύτερη νίκη ανακύρηξε τη Γουλβερχάμπτον που είχε κατακτήσει τον τίτλο στην Αγγλία σε παγκόσμια πρωταθλήτρια! Κλασικοί Άγγλοι, με την κλασική υπερβολή τους.
Ο Ανό, απεσταλμένος της Equipe στην Αγγλία, απάντησε άμεσα, γράφοντας (στις 15/12/1954) το ιστορικό άρθρο με τίτλο: “Παρά τις νίκες κόντρα σε Χόνβεντ και Σπαρτάκ Μόσχας, η Γουλβερχάμπτον δεν είναι ακόμα Παγκόσμια Πρωταθλήτρια. Αλλά η Equipe λανσάρει την ιδέα της διοργάνωσης ενός ευρωπαϊκού πρωταθλήματος μεταξύ συλλόγων, που προβλέπεται πολύ πιο συναρπαστικό από το αντίστοιχο μεταξύ εθνικών ομάδων”.
Ο Ανό είχε μόνο καλά λόγια για τους “ιλιγγιώδεις ποδοσφαιριστές” της αγγλικής ομάδας, τους χορευτές Μαγιάρους της Χόνβεντ, αλλά δεν αποδεχόταν τον χαρακτηρισμό “παγκόσμια πρωταθλήτρια” για χάρη των Γουλβς. Θα μπορούσε να ισχύσει κάτι τέτοιο “αν γίνονταν και ρεβάνς στη Βουδαπέστη ή στη Μοσχα, ή αν συμμετείχαν σε τέτοια ματς φημισμένα κλαμπ όπως η Ρεάλ Μαδρίτης κι η Μίλαν” σημείωνε ο Ανό, θέτοντας την πρόταση στα υπόψιν των αναγνωστών της Equipe (αλλά επί της ουσίας και εις επήκοον των μεγάλων ποδοσφαιρκών κλαμπ της Γηραιάς).
Στο μυαλό του οραματιστή Γάλλου ποδοσφαιράνθρωπου βρισκόταν και μια ιδέα που είχε δώσει στην Equipe ο πρόεδρος της Ρασίνγκ Παρί, Ζαν Μπερνάν Λεβί, που πέθανε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1934, ο Ανό είχε γράψει στη γαλλική εφημερίδα ότι θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο για τα εθνικά πρωταθλήματα η πρόσκληση και συμμετοχή δυο ξένων ομάδων, με τον Λεβί να αντιπροτείνει ένα πρωτάθλημα ανάμεσα στις 16 καλύτερες ευρωπαϊκές ομάδες.
Η Equipe στέλνει 18 wild cards
“Η ιδέα ενός ευρωπαϊκού πρωταθλήματος εθνικών ομάδων βρίσκεται μπροστά μας, αλλά δεν είναι και εύκολη. Στο μεταξύ, γιατί να μη δημιουργήσουμε ένα πρωτάθλημα μεταξύ συλλόγων; Θα μπορούσε να στηριχτεί στις ακόλουθες βασικές αρχές: εντός και εκτός έδρας αγώνες μεσοβδόμαδα, με έσοδα από τα τηλεοπτικά δικαιώματα (σ.σ. ήδη η τηλεόραση είχε αρχίσει να καλύπτει το ποδόσφαιρο σε διεθνές επίπεδο) με τη συμμετοχή 12-14 ομάδων…”, έγραψε την επαύριο του άρθρου του Ανό ο Ζακ ντε Ρισίκ, αρχισυντάκτης ποδοσφαίρου της Equipe.
Η επόμενη κίνηση της εφημερίδας ήταν η διάδοση της ιδέας ανά την Ευρώπη. Ο Φεράν θυμόταν ότι “οι Γερμανοί ναι μεν χαρακτήρισαν θετική” την ιδέα της Equipe, όμως είχαν ενστάσεις “για το πώς οι ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στην έξτρα προσπάθεια που απαιτεί μια τέτοια διοργάνωση”, τονίζοντας ότι στη Γερμανία δεν υπήρχε η δυνατότητα ηλεκτροδότησης των γηπέδων, με το κόστος να είναι δυσβάταχτο (σ.σ. μην ξεχνάμε ότι η Γερμανία προσπαθούσε ακόμη να ανορθώσει την οικονομία της, μέσα από τα ερείπια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου).
Από την άλλη, υπήρξε πολλή θερμή υποδοχή από ανθρώπους όπως ο Σαντιάγκο Μπερναμπέου που υποστήριξε ότι “η Ισπανία (σ.σ. του Φράνκο) με στάδια 100.000 θέσεων είναι έτοιμη να υποδεχθεί όλες τις μεγάλες ομάδες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων από το Σιδηρούν Παραπέτασμα”, ενώ ο Ούγγρος Υπουργός Αθλητισμού, Γκούσταβ Σέμπες, που εμπνεύστηκε την περίφημη εθνική Ουγγαρίας με Φέρεντς Πούσκας, Σάντος Κότσιτς, Γιόζεφ Μπόζικ, δήλωνε σίγουρος για την επιτυχία της διοργάνωσης και την υποστήριξη της ομοσπονδίας της χώρας του.
Τέσσερις μήνες μετά τα φιλικά των Γουλβς (στις 3/2), η Equipe ήταν έτοιμη να στείλει προσκλήσεις συμμετοχής σε ορισμένους απο τους μεγαλύτερους συλλόγους της Ευρώπης για την ενσάρκωση της πρωτοποριακής ιδέας, σε ένα φόρματ 16 ομάδων, με νοκ άουτ αναμετρήσεις. Τα παιχνίδια του πρώτου γύρου θα ορίζονταν από τη διοργανώτρια, ενώ οι επόμενες φάσεις θα διεξάγονταν μετά από κλήρωση.
Είχαν επιλεγεί και τα χρονικά διαστήματα διεξαγωγής των αγώνων. Αύγουστος-Οκτώβριος (ο πρώτος γύρος), Νοέμβριος-Ιανουάριος (προημιτελικά), Φεβρουάριος-Απρίλιος (Ημιτελικά), Μάιος-Ιούνιος (Τελικός). Σχεδόν ό,τι ακολουθείται μέχρι τις μέρες μας.
Προσκλήσεις (ή αλλιώς… wild cards) έλαβαν οι εξής ομάδες: Ροτ Βάις (Γερμανία), Τσέλσι (Αγγλία), Ραπίντ Βιέννης (Αυστρία), Άντερλεχτ (Βέλγιο), Κοπεγχάγη (Δανία), Χιμπέρνιαν (Σκωτία), Ρεμς (Γαλλία), Ρεάλ Μαδρίτης (Ισπανία), Holland Sports (Ολλανδία), Μάλμε (Σουηδία), Μίλαν (Ιταλία), Σπόρτινγκ Λισαβόνας (Πορτογαλία), Σερβέτ (Ελβετία), Παρτιζάν (Γιουγκοσλαβία), Ντιναμό Μόσχας (Σοβιετική Ενωση), Σπάρτα Πράγας (Τσεχοσλοβακία), Χόνβεντ (Ουγγαρία), Σααρμπρίκεν (από το ανεξάρτητο κρατίδιο του Σαρ που ακόμη δεν είχε προσαρτηθεί στη Γερμανία).
Η επιστολή είχε την υπογραφή διευθυντή της Equipe, Ζακ Γκοντέτ με προοπτική η πρώτη διοργάνωση να γινόταν τη σεζόν 1995-56.
Με εξαίρεση τη Μίλαν, τα περισσότερα κλαμπ αποδέχθηκαν την πρόταση, με την προϋπόθεση βέβαια να έπαιρναν την άδεια από τις ανά την Ευρώπη εθνικές ομοσπονδίες.
Ο Φεράν παραδέχθηκε ότι “η Equipe είχε την ιδέα, όμως όχι και τις δυνατότητες διεξαγωγής της φιλόδοξης διοργάνωσης. Εμείς ξέραμε ότι ένα τέτοιο πρωτάθλημα θα βοηθούσε σημαντικά την αύξηση της αναγνωσιμότητας της εφημερίδας μας, αφού θα πουλούσαμε πολλά φύλλα στα μέσα της εβδομάδας, αλλά δεν είχαμε τους πόρους να το οργανώσουμε από μόνοι μας. Έπρεπε λοιπόν να βρούμε κάποιον να το υιοθετήσει και να το αναλάβει εξ ολοκλήρου”.
Η πρώτη επαφή έγινε με τη FIFA, η οποία αποδέχθηκε την ιδέα, αλλά όχι και την ευθύνη της υλοποίησής της. Ο Ανό και ο Φεράν ταξίδεψαν στη Γενεύη για το πρώτο συνέδριο της UEFA, προγραμματίζοντας μια συνάντηση με την Εκτελεστική Επιτροπή της νεοσύστατης ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, μια μέρα πριν από την έναρξη της συνέλευσης. Παρά τη θετική ανταπόκριση των περισσοτέρων, η μοναδική νύξη που έγινε στο τέλος του συνεδρίου ήταν μια δήλωση του προέδρου Έμπε Σβαρτς: “Όσο για το σχέδιο της Equipe, η UEFA δεν χρειάζεται να εκφέρει καμιά γνώμη. Εναπόκειται στις ομοσπονδίες το αν θα επιτρέψουν ή όχι την συμμετοχή των συλλόγων σε μια τέτοια διοργάνωση”.
Ο Μπερναμπέου και η μεγάλη μπλόφα
Ο Φεράν ξεκίνησε μια σειρά από άρθρα στην Equipe για να πείσει την αναγκαιότητα της θετικής ανταπόκρισης των ομοσπονδιών, πιέζοντας εμμέσως και την UEFA να δει με άλλο μάτι τη νεοσύστατη διοργάνωση. Υπήρχε στο μεταξύ και ανταγωνισμός με άλλα δυο παρόμοια σχέδια, ένα που αφορούσε τη μετεξέλιξη του Mitropa Cup κι ένα άλλο που αφορούσε τουρνουά 12 ομάδων. “Το δικό μας είχε τη μεγαλύτερη προοπτική και λαμπρότερο μέλλον κι από τα τρία”, έγραφε ο Γάλλος δημοσιογράφος.
Το πόκερ συνεχιζόταν. Οι Γάλλοι ετοιμάζονταν και για μια μεγάλη μπλόφα. Πρώτα, κάλεσαν τις ομάδες στο Παρίσι σε μια συγκέντρωση όπου θα έμπαιναν τα θεμέλια για τη διοργάνωση. Στη γαλλική πρωτεύουσα δεν πήγαν οι Σκωτσέζοι της Χιμπέρνιαν (που δήλωσε ωστόσο ότι θα έπαιρνε μέρος) και οι Σοβιετικοί της Σπάρτακ Μόσχας, που δήλωναν ότι αδυνατούσαν να αγωνιστούν, λόγω του βαρύ χειμώνα στις περισσότερες Δημοκρατίες της ΕΣΣΔ…
Στο ξενοδοχείο Ambassador, τα πιο μεγάλα κλαμπ της Ευρώπης συγκεντρώθηκαν το διήμερο 2 και 3 Απριλίου 1955, με την ατμόσφαιρα να είναι ιδιαίτερα ζεστή και τον Μπερναμπέου μαζί με το νεαρό συνεργάτη του Ραϊμούντο Σαπόρτα (αργότερα θα αναλάμβανε εξ ολοκλήρου το τμήμα μπάσκετ της Ρεάλ) να πρωταγωνιστούν στην εμπέδωση της ιδέας σε όσους εξέφραζαν αμφιβολίες.
Ο πρόεδρος της Ρεάλ, μαζί με τον Γάλλο Ερνέστ Μπεντρινιάν και τον Σέμπες τέθηκαν επικεφαλής της οργανωτικής επιτροπής της πρώτης διοργάνωσης, την οποία συμπλήρωσαν άλλα τέσσερα μέλη. Ο Σέμπες ήταν και αντιπρόεδρος της νεοιδρυθείσας UEFA.
Όπως είχε προαποφασιστεί, έγινε και ο ορισμός των αγώνων του πρώτου γύρου. Τα πρώτα οκτώ ζευγάρια στην ιστορία του Κυπέλλου Πρωταθλητριών ήταν και τα μοναδικά που ορίστηκαν και δεν κληρώθηκαν στην 67χρονη ιστορία του θεσμού. Ήταν τα εξής:
- Τσέλσι (Αγγλία) – Τζουργκάρντεν (Σουηδία)
- Ρεάλ (Ισπανία) – Σερβέτ (Ελβετία)
- Μίλαν (Ιταλία) – Σααρμπρίκεν (Σαρ)
- Ροτ Βάις (Γερμανία) – Χιμπέρνιαν (Σκωτία)
- Χόνβεντ (Ουγγαρία) – Άντερλεχτ (Βέλγιο)
- Ρεμς (Γαλλία) – Κοπεγχάγη (Δανία)
- Ραπίντ (Αυστρία) – Holland Sports (Ολλανδία)
- Παρτιζάν (Γιουγκοσλαβία) – Σπόρτινγκ (Πορτογαλία)
Η αλήθεια ήταν ότι παρά τον ορισμό και τη συγκρότηση της εκτελεστικής οργανωτικής επιτροπής, όλα όσα έγιναν στο Παρίσι δεν ήταν παρά μια μπλόφα. Κανείς δεν μπορούσε να οργανώσει ένα τέτοιο πρωτάθλημα. Δεν υπήρχαν διαιτητές και άλλες λεπτομέρειες για να καταστεί δυνατή τη διεξαγωγή του. Ήταν περισσότερο ένα μέσο πίεσης για τους φορείς του ποδοσφαίρου να αναλάβουν δράση, αφού υπήρχε κίνδυνος αυτονόμησης (ναι, από τότε, 70 χρόνια πριν) των μεγάλων κλαμπ σε ένα κλειστό ευρωπαϊκό πρωτάθλημα. Οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές.
Στις 6 Μαΐου 1955, η έκτακτη συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής της UEFA ζήτησε την παρέμβαση της FIFA, που δυο ημέρες μετά αποφάσισε να αναγνωρίσει τη νέα διοργάνωση υπό τρεις προυποθέσεις.
- Οι συμμετέχουσες ομάδες να έχουν την έγκριση των εθνικών ομοσπονδιών
- το τουρνουά να διεξαχθεί υπό την αιγίδα της UEFA
- η ευρωπαϊκή συνομοσπονδία θα ήταν η μόνη με το δικαίωμα να χρησιμοποιεί τη λέξη “Ευρώπη” στις διοργανώσεις της
Στις 21 Ιουνίου, η UEFA ήταν έτοιμη να ανακοινώσει την ίδρυση του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης. Παρά την ενόχληση μερικών από τους συλλόγους για το ξαφνικό καπέλωμα της δικής τους ιδέας, όλοι στο τέλος καταλάβαιναν ότι με τη διοργάνωση να πηγαίνει στα χέρια της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, η βελτίωση και η ανάπτυξή της θα ήταν άμεση.
Η Equipe φιλοτέχνησε το περίφημο τρόπαιο (με τα μεγάλα αυτιά) και το παραχώρησε στην UEFA, που τον Σεπτέμβριο του 1955 ήταν έτοιμη για την εκκίνηση.
Νωρίτερα, οι Άγγλοι είχαν αποφασίσει να μην αφήσουν την Τσέλσι να αγωνιστεί (την αντικατέστησε η πολωνική Γκβάρντια Βαρσοβίας), η Αϊντχόφεν εκπροσώπησε τελικά την Ολλανδία και η Άαρχους τη Δανία. Στις 4/9/1955 έγινε ο πρώτος αγώνας στην ιστορία του Κυπέλλου Πρωταθλητριών. Μπροστά σε 30.000 θεατές στη Λισαβόνα, Σπόρτιγκ και Παρτιζάν αναδείχηκαν ισόπαλες 3-3.
Η επιτυχία ήταν άμεση. Τους 29 αγώνες της νεοσύστατης διοργάνωσης παρακολούθησαν 900.021 θεατές (μέσος όρος 31.035 ανά αγώνα) ενώ σημειώθηκαν 127 γκολ (μ.ο 4.38).
Στις 13 Ιουνίου 1956, ο Άγγλος ρέφερι Άρθουρ Έλις σφύριξε την έναρξη του πρώτου τελικού, που φιλοξενήθηκε στο Παρκ ντε Πρενς στο Παρίσι. Η Ρεάλ του Αλφρέδο ντι Στέφανο νικούσε τη Ρεμς με 4-3 και όλα γίνονταν το πρελούδιο μιας συναρπαστικής ιστορίας που μαγεύει την ποδοσφαιρική Ευρώπη σχεδόν επτά δεκαετίες αργότερα.
Την επόμενη σεζόν, έξι ομοσπονδίες (Αγγλία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Τουρκία, Τσεχοσλοβακία και Λουξεμβούργο) έβαζαν τους πρωταθλητές τους στη διοργάνωση, με όλη τη Γηραιά Ήπειρο να ακολουθεί (η Ελλάδα συμμετείχε για πρώτη φορά το 1959-60 με εκπρόσωπο τον Ολυμπιακό) και να παίρνει μέρος στην ετήσια ιεροτελεστία.
Πηγές: Equipe, Jacques Ferran: The birth of the European Champion Clubs’ Cup (UEFA, 50 years European Cup) 2004
