Σαν σήμερα, 30 Ιανουαρίου το 1911, ιδρύθηκε ένα από τα πιο ιστορικά σωματεία του τόπου μας. Η Ανόρθωσις Αμμοχώστου. Σήμερα κλείνει 112 χρόνια ζωής.
Ένας σύλλογος που πέρασε αρκετά, όμως κράτησε γερό τον θεμέλιο λίθο του, που άντεξε μέσα από αντίξοες συνθήκες με αποκορύφωμα τον ξεριζωμό το 1974. Έκτοτε, γίνεται όλο και πιο έντονη η επιθυμία της επιστροφής στα εδάφη όπου γεννήθηκε η ιδέα και οι αξίες αυτού του Σωματείου, με την Ανόρθωση να κρατάει αναμμένη την φλόγα της επιστροφής. Η ιστορία της Ανόρθωσης τεράστια, που διαπαιδαγωγείται από γενιά σε γενιά:
«Συνεστήθη εν Βαρωσίοις και υφίσταται από 30 Ιανουαρίου 1911, αναγνωστήριον υπό την επωνυμίαν Ανόρθωσις, επί της ηθικής αναπλάσεως, της ελληνικής μορφώσεως και της ψυχαγωγίας των μελών αυτού».
Ήταν το πρώτο βήμα μιας δύσβατης πορείας, που οδηγούσε όμως πάντα σε ξέφωτα. Ελληνικά ξέφωτα…
Ήταν ο θεμελιός, γέρος θεμελιός, ενός οικοδομήματος που άντεξε τους θυμούς του χρόνου και τους τριγμούς δύσκολων καιρών.
Ήταν η πρώτη σελίδα ενός κεφαλαίου που άνοιξε για να μην κλείσει ποτέ… Με λέξεις γραμμένες από ιδρώτα και αίμα.
Ανόρθωσις Αμμοχώστου. Και ανάπλασε, και μόρφωσε, και ψυχαγώγησε τα παιδιά της. Και τα παιδιά των παιδιών της. Γενιές και γενιές. Από το 1911 μέχρι σήμερα. Μέχρι αύριο και μεθαύριο. Για πάντα…
Σ’ αυτό το σύντομο οδοιπορικό, θα κοντοσταθούμε με σέβας στις στιγμές που αποτελούν το προζύμι στην ιστορία της Ανόρθωσης. Θα μετροφυλλήσουμε με δέος τις σελίδες που κοινώνησαν πνευματικά τα μέλη και τους φίλους της. Και θ’ αφήσουμε να πέσουν στις σελίδες αυτές, αχτίδες από το φως που οδήγησε και λάμπρυνε την πορεία της Ανόρθωσης μέσα και έξω από τους αγωνιστικούς χώρους.
1911: Η πρώτη σπίθα
Βασικοί σκοποί του νέου σωματείου η μόρφωση και η εθνικοχριστιανική διαπαιδαγώγηση των νέων της πόλης και της επαρχίας. Γι’ αυτό και δίνεται στο σωματείο ο χαρακτήρας αναγνωστηρίου.Η ρωμαλέα παρουσία του Ελευθέριου Βενιζέλου στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας και οι επίμονες προσπάθειες του για ανόρθωση του Ελληνισμού δεν άφησαν ασυγκίνητους και τους Έλληνες της Κύπρου. Οι οποίου μάχονται για τη δική τους ανόρθωση, αντιμετωπίζοντας κατάφατσα τους αποικιοκράτες. Μέσα σ’ αυτό τον πανελλήνιο ενθουσιασμό γεννήθηκε στην Αμμόχωστο το καινούργιο σωματείο. Και πήρε το όνομα «Ανόρθωσις» από τη λέξη που είχε ήδη γίνει πόθος και πάθος, όνειρο και όραμα ολόκληρου τους Ελληνισμού.
Την πρώτη Επιτροπή αποτελούν οι: Χαράλαμπος Οικονομίδης, Μιχαλάκης Μιχαηλίδης, Γεώργιος Ευαγγέλου Λοΐζου, Νικόλαος Πατατράκας, Κανάρης Σωτηρίου, Παναγιώτης Ιωάννου, Δημήτριος Σαβεριάδης και Χαράλαμπος Γαβριηλίδης.
Η πρώτη σπίθα για τη φωτιά που θα `κάνε λάβα τις καρδιές των νέων της Αμμοχώστου, έχει ήδη ανάψει…
1913: Έγνοια η πατρίδα
Λίγο αργότερα, το 1922 δημιουργείται ταμιευτήριο για την ανακούφιση των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Η Ανόρθωση πρωτοπορεί στο Πανελλήνιο και αποτελεί παράδειγμα αντιγραφής, στην προσπάθεια επούλωσης των πληγών από την Μικρασιατική καταστροφή.Οι εκδηλώσεις της Ανόρθωσης στρέφονται βασικά στον πνευματικό και κοινωνικό τομέα. Η μαντολινάτα και η φιλαρμονική του σωματείου, υπό την καθοδήγηση του Δημήτρη Δημητριάδη, στέλλουν τους ήχους και τις νότες τους να αγκαλιάσουν όλο το νησί. Όσο όμως γοητεύει η μαντολινάτα, άλλο τόσο γοητεύει η ενέργεια της Ανόρθωσης να διαθέσει τις εισπράξεις από τις εκδηλώσεις της, για τις ανάγκες της πατρίδας. Σε μια ώρα μαζεύεται το ποσό των ογδονταπέντε λιρών – ποσό τεράστιο για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Ήταν η ώρα της πατρίδας. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδος, Ελευθέριος Βενιζέλος, στέλνει ευχαριστήριο επιστολή προς την Ανόρθωση.
1929: Στις φτερούγες του Φοίνικα
Το αγκάλιασμα της Ανόρθωσης ολοένα και από περισσότερους νέους, όχι μόνο στην Αμμόχωστο αλλά και παγκύπρια, δημιουργεί την ανάγκη αλλαγών ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις. Το «Αναγνωστήριον Ανόρθωσις» μετονομάζεται σε «Μουσικό, Φιλολογικό και Φιλαθλητικό Σύλλογο».
Έμβλημα του σωματείου, καθιερώνεται ο Φοίνικας. Το ιερό, μυθικό πουλί της Αρχαιότητας που αναγεννάται από την τέφρα του. Σοφή επιλογή… Γιατί η Ανόρθωση χρειάστηκε στη συνέχεια να αναγεννηθεί πολλές φορές από την τέφρα της.Παράλληλα δίδεται έμφαση στον αθλητισμό με τη λειτουργία ομάδων ποδοσφαίρου, πετόσφαιρας, θαλάσσιων αθλημάτων και κλασσικού αθλητισμού. Η Ανόρθωση αρχίζει να πρωτοπορεί και στους αθλητικούς στίβους. Έπαθλα και διακρίσεις κοσμούν της φρεσκοκατασκευασμένη κυπελλοθήκη της.
Στις φτερούγες λοιπόν του Φοίνικα η Ανόρθωση συνεχίζει πιο δυνατά, πιο δημιουργικά την πορεία της.
1931: Ενοχλητική παρουσία
Σ’ ολόκληρο το νησί φυσά ο άνεμος της ελευθερίας. Ξεσηκωμός για την αποτίναξη του ζυγού. Η Ανόρθωση δεν θα μείνει αμέτοχη. Τα μέλη της συμμετέχουν στις εξεγέρσεις του 1931. Οι Άγγλοι ενοχλούνται. Και στις 11 Φεβρουαρίου 1932, με εντολή του Διοικητή Αμμοχώστου το σωματείο «Ανόρθωσις» κλείνει τις πόρτες του. Έντονες οι αντιδράσεις. Κάτω από τις πιέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου και τις διαμαρτυρίες των μελών του σωματείου, επιτυγχάνεται η επαναλειτουργία του.
Η Ανόρθωση όμως, είναι ήδη μια ενοχλητική παρουσία για τους αποικιοκράτες. Και θα φροντίσουν αρκετές φορές στην συνέχεια, να δείξουν πόσο τους ενοχλούσε.
1941: Αναγνώριση…
Ο τοποτηρητής του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ.κ. Λεόντιος, επιδίδει τους αργυρούς αρραβώνες σε όσους είχαν προσφέρει τους χρυσούς αρραβώνες τους για ανάγκες του Έθνους, στον έρανο που είχε διενεργηθεί στην Κύπρο. Η επίδοση γίνεται στο οίκημα της Ανόρθωσης. Η επιλογή αυτή ερμηνεύεται ως η αναγνώριση του πρωταγωνιστικού ρόλου της Ανόρθωσης στην επιτυχία του Εθνικού Εράνου, αλλά και στην ευρύτερη εθνική προσφορά της.
1952: Συλλήψεις…
Τον Οκτώβριο του 1952 συλλαμβάνονται στελέχη της Ανόρθωσης. Είχαν κάνει το «έγκλημα» να αναρτήσουν στο οίκημα του σωματείου, στην οδό Ερμού, στα ακίνητα «Χατζημιχαήλ» τα συνθήματα «Ζήτω η Ένωσις» και «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει».
Στο μεταξύ, τα αθλητικά τμήματα της Ανόρθωσης συνεχίζουν τη δράση και τις επιτυχίες τους. Το 1949 η ποδοσφαιρική ομάδα κατακτά το Κύπελλο Κύπρου νικώντας στον τελικό το ΑΠΟΕΛ ΜΕ 3-0. Ήταν ο πρώτος τίτλος στην ιστορία του σωματείου. Τον επόμενο χρόνο, 1950 καταχτά για πρώτη φορά τον τίτλο του πρωταθλητή.
1955: Μαζί στον αγώνα
Η έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ βρίσκει έτοιμη την Ανόρθωση. Στο εγερτήριο σάλπισμα της Πατρίδας, το Σωματείο περνά στην πρώτη γραμμή. Δεκάδες μέλη και αθλητές του, είναι ήδη μυημένα στον αγώνα και γίνονται μπροστάρηδες στο έπος του 1955. Γρηγόρης Αυξεντίου, Κυριάκος Μάτσης, Αντώνης Παπαδόπουλος, Παύλος Παυλάκης, Παναγιώτης Τουμάζος.
Το οίκημα της Ανόρθωσης αντιγράφει το Κρυφό Σχολείο. Γίνεται χώρος συνάθροισης όπου οι νέοι κοινωνούν τα ιδανικά και το μεγαλείο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Οι Άγγλοι όμως, δεν χρειάζεται να έχουν στοιχεία για να στρέψουν την προσοχή τους στην Ανόρθωση. Η παρουσία της είχε ήδη «ενοχλήσει» προ πολλού. Έτσι με το ξημέρωμα σχεδόν του αγώνα γίνεται στόχος τους. Το βράδυ της Παρασκευής 23 Δεκεμβρίου 1955 βρετανοί στρατιώτες εισβάλλουν στο οίκημα της και συλλαμβάνουν αρκετούς θαμώνες, με βάση κατάλογο που είχαν στα χέρια τους. Ανάμεσά τους ο Αντώνης Παπαδόπουλος και ο Παύλος Παυλάκης.
Λίγο αργότερα, στις 24 Ιουλίου 1956 ο Διοικητής Αμμοχώστου θα διατάξει για δεύτερη φορά το κλείσιμο της Ανόρθωσης. Η ενιάμηνη όμως σιωπή του σωματείου δεν σήμαινε τίποτε για τα μέλη της, που συνέχισαν την ενεργό συμμετοχή τους στον αγώνα. Οι συνεδρίες του Δ.Σ. γίνονται στην Εμπορική Λέσχη, στο Οδοντιατρείο του Αδάμ και στο γραφείο του Σαρρή. Στην πορεία για το ξέφωτο της λευτεριάς και της Ελλάδας η Ανόρθωση είναι μαζί. Και μπροστά – μπροστά…
1958: Αενάως αναγεννάται…
Το οίκημα όπου στεγάζεται από το 1931 η Ανόρθωση, στη Στοά Χατζημιχαήλ, στην οδό Ερμού, ανατινάσσεται από τους Άγγλους στις 8 Ιουλίου 1958. Όπως είχε δηλώσει στο Γενικό Γραμματέα της Ανόρθωσης Ιωάννη Κυριακίδη, ο βρετανός ανακριτής Λόνικαν, στην έρευνα που έγινε στο οίκημα, βρέθηκαν βόμβες και περίστροφα της ΕΟΚΑ.
Την ίδια μέρα (Τρίτη) λίγο νωρίτερα, είχαν φονευθεί στο κατάστημα Παραλιμνίτη απέναντι από την Ανόρθωση, ένας Άγγλος αξιωματικός και ο συνοδός του. Ήταν φανερό πως η ανατίναξη του οικήματος έγινε για αντίποινο. Αλλά και για να … τελειώνουν μια για πάντα οι βρετανοί από την ενοχλητική παρουσία της Ανόρθωσης. Έτσι νόμιζαν…
«Πλανάσθε» είπε στον επικεφαλής αξιωματικό της ομάδας που διενήργησε την έκρηξη, ο πρόεδρος του Σωματείου Αναστάσιος Οικονομίδης «Το πνεύμα της Ανορθώσεως δεν πτοάται, δεν καταστρέφεται και η ωραία μας Ανόρθωσις ως ο Φοίνιξ, αενάως αναγεννάται. Δια να συνεχίσει την ιστορικήν και μεγάλην πορεία της». Όπερ και εγένετο.
1960: Πορεία ανορθώσεως
Το 1960 μεγάλη σύσκεψη πολιτών στην Αμμόχωστο αποφασίζει τη στήριξη της Ανόρθωσης, για την ανέγερση ιδιόκτητου οικήματος. Η πορεία ανορθώσεως της Ανόρθωσης, αρχίζει.
Η ανεξαρτησία θα βρει την Ανόρθωση πρωταγωνίστρια στα αθλητικά μας πράγματα. Είναι πια η Μεγάλη Κυρία του ποδοσφαίρου μας.
Το καλλιμάρμαρο ιδιόκτητο οίκημα στην Λεωφόρο Ευαγόρου, αριθμός 95 γίνεται η καρδιά της Αμμοχώστου. Οι παλμοί της Ανόρθωσης είναι οι παλμοί της πόλης.
1974: Στη στράτα της προσφυγιάς…
Πικρό το καλοκαίρι του 1958 για την Ανόρθωση και τον τόπο. Πικρότερο το καλοκαίρι του 1974. Η Ανόρθωση παίρνει τη στράτα της προσφυγιάς. Όπως έκαναν 200,000 Κύπριοι, υποχρεωμένοι από τη βάρβαρη τουρκική εισβολή. Νεκροί, αγνοούμενοι, πρόσφυγες… Πόνος και δάκρυ…
Όμως, τα κλάματα δεν ωφελούν άλλο. Η Ανόρθωση σκουπίζει το δάκρυ της, σηκώνει το κεφάλι ψηλά και τραβά πάλι μπροστά. Έχει τώρα, ένα λόγο παραπάνω να υπάρχει, να αγωνίζεται, να διακρίνει. Είναι η αγαπημένη πόλη που καρτερεί…
Στη Λάρνακα, στο Δασάκι, στην Αραδίππου… Η προσπάθεια της Ανόρθωσης δύσκολη. Τα δύσκολα όμως, είναι για τους νικητές.
Το 1986 φτιάχνει τη δική της προσωρινή έδρα. Το στάδιο «Αντώνης Παπαδόπουλος». Ένα στάδιο κόσμημα, που γίνεται σπίτι και καμάρι των Ανορθωσιατών. Από δω θ’ αρχίσει και η μεγάλη πορεία που οδηγά στην κορυφή του κυπριακού αθλητισμού. Η Ανόρθωση γίνεται και πάλι πρωταγωνιστής.
Το `χει πει άλλωστε στον βρετανό ανακριτή Λόνικαν, ο Αναστάσιος Οικονομίδης
«Το πνεύμα της Ανόρθωσης δεν πτοάται, δεν καταστρέφεται. Και η ωραία μας Ανόρθωση ως ο Φοίνιξ, αενάως αναγεννάται»…
